بارداری یکی از حساس‌ترین و زیباترین دوره‌های زندگی یک زن است. در این دوران، هر چیزی که می‌خورید یا می‌نوشید، نه‌تنها روی سلامت شما بلکه روی سلامت جنین‌تان هم تأثیر می‌گذارد. زعفران، این ادویه گران‌قیمت و خوش‌عطر که در آشپزی ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد، همیشه موضوع بحث بوده است.
شاید شنیده باشید که زعفران می‌تواند برای سلامت مفید باشد، اما سؤالی که ذهن بسیاری از مادران باردار را مشغول می‌کند این است:
آیا زعفران جنین را سقط می‌کند؟
یا اینکه می‌تواند به سلامت مادر و جنین کمک کند؟
در این مقاله، با تکیه بر جدیدترین تحقیقات علمی و با زبانی ساده، به این سؤال پاسخ می‌دهیم. از باورهای قدیمی گرفته تا حقایق علمی، همه‌چیز را بررسی می‌کنیم تا خیال‌تان راحت شود.
اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، این مقاله برای شماست!
همراه ما باشید تا با زعفران در بارداری بیشتر آشنا شویم و ببینیم چه زمانی بی‌خطر است و چه زمانی باید احتیاط کنید.
آیا زعفران واقعاً جنین را سقط می‌کند؟
این سؤال یکی از دغدغه‌های اصلی مادران باردار است، به‌ویژه به خاطر شایعاتی که در مورد زعفران وجود دارد. برخی می‌گویند زعفران باعث سقط جنین می‌شود، در حالی که دیگران معتقدند برای سلامت مادر و جنین مفید است. حقیقت کجاست؟
بر اساس تحقیقات علمی، پاسخ به این سؤال به مقدار مصرف و زمان مصرف زعفران بستگی دارد:
مصرف کم (چند رشته در غذا)
به‌طور کلی، استفاده از زعفران در مقادیر معمولی که در آشپزی استفاده می‌شود (مثلاً ۰.۱ تا ۰.۲ گرم در روز)، بی‌خطر تلقی می‌شود. این مقدار معمولاً در غذاهایی مثل زرشک‌پلو یا دسرهای سنتی ایرانی یافت می‌شود و خطر سقط جنین ایجاد نمی‌کند.
مصرف زیاد (بیش از ۱.۵ تا ۵ گرم در روز)
تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف مقادیر زیاد زعفران می‌تواند باعث انقباضات رحمی شود و خطر سقط جنین یا زایمان زودرس را افزایش دهد، به‌ویژه در سه‌ماهه اول و دوم بارداری.
مثلاً، مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۴ روی زنان کشاورز در مزارع زعفران انجام شد، نشان داد که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض زعفران (مثلاً از طریق استنشاق یا تماس پوستی) در سه‌ماهه اول بارداری با افزایش نرخ سقط جنین مرتبط است.
همچنین، مطالعاتی روی حیوانات نشان داده‌اند که زعفران می‌تواند سطح پروژسترون (هورمون کلیدی برای حفظ بارداری) را کاهش دهد و این موضوع خطر سقط را بالا می‌برد.
جدول ساده‌شده: خطرات زعفران در بارداری بر اساس مقدار مصرف
برای اینکه موضوع روشن‌تر شود، جدولی ساده بر اساس اطلاعات تحقیق ارائه می‌کنیم که نشان می‌دهد چه مقدار زعفران در بارداری بی‌خطر یا خطرناک است:
| مقدار مصرف زعفران | اثر در بارداری | توصیه |
|---|---|---|
| چند رشته (۰.۱-۰.۲ گرم در روز، در غذا) | معمولاً بی‌خطر، بدون خطر سقط جنین | مناسب برای مصرف در غذاها، با احتیاط |
| ۰.۵ تا ۲ گرم در روز | خطر تحریک رحم، به‌ویژه در سه‌ماهه اول و دوم | اکیداً توصیه نمی‌شود |
| ۵ گرم یا بیشتر | خطر مسمومیت، انقباضات شدید رحمی، سقط جنین | کاملاً خطرناک، ممنوع |
| ۱۲-۲۰ گرم | خطر مرگ | هرگز مصرف نشود |
نکته مهم: حتی اگر قصد دارید از زعفران در غذا استفاده کنید، بهتر است با پزشک یا مامای خود مشورت کنید، چون بدن هر فرد در بارداری واکنش متفاوتی نشان می‌دهد.
زعفران در کدام مرحله از بارداری خطرناک‌تر است؟
بارداری به سه دوره (سه‌ماهه) تقسیم می‌شود و تأثیر زعفران در هر دوره متفاوت است. بیایید ببینیم در هر مرحله چه اتفاقی می‌افتد:
سه‌ماهه اول (هفته ۱ تا ۱۳): دوره حساس
این دوره زمانی است که جنین در حال شکل‌گیری است و هر چیزی می‌تواند روی رشد او تأثیر بگذارد. تحقیقات نشان می‌دهند که زعفران در این مرحله خطرناک‌تر است، چون:
- می‌تواند باعث انقباضات رحمی شود که ممکن است به سقط جنین منجر شود.
- سطح پروژسترون را کاهش می‌دهد، هورمونی که برای حفظ بارداری ضروری است.
- مطالعاتی روی زنان کشاورز نشان داده‌اند که تماس زیاد با زعفران (مثلاً در مزارع) در این دوره با افزایش خطر سقط مرتبط است.
توصیه: در سه‌ماهه اول، بهتر است از مصرف زعفران حتی در مقادیر کم هم خودداری کنید یا فقط در غذاها و به مقدار خیلی کم استفاده کنید.
سه‌ماهه دوم (هفته ۱۴ تا ۲۷): هنوز احتیاط لازم است
در این دوره، جنین کمی پایدارتر است، اما خطر انقباضات رحمی همچنان وجود دارد. مصرف زیاد زعفران می‌تواند باعث زایمان زودرس شود.
توصیه: مانند سه‌ماهه اول، از مصرف زعفران به‌صورت دارویی (مثل دمنوش یا مکمل) پرهیز کنید و فقط در غذاها و به مقدار کم استفاده کنید.
سه‌ماهه سوم (هفته ۲۸ به بعد): امکان استفاده محدود
در اواخر بارداری (بعد از هفته ۳۷)، برخی مطالعات نشان داده‌اند که زعفران در دوزهای خیلی کم (مثلاً ۳۰ تا ۱۵۰ میلی‌گرم در روز) ممکن است به آماده‌سازی رحم برای زایمان کمک کند. مثلاً، یک مطالعه نشان داد که مصرف ۷۵۰ میلی‌گرم زعفران در روز در هفته‌های ۳۹ تا ۴۱ می‌تواند آمادگی رحم را افزایش دهد و زایمان را آسان‌تر کند. اما این کار باید حتماً تحت نظر پزشک انجام شود.
توصیه: حتی در این مرحله، بدون مشورت پزشک از زعفران به‌صورت دارویی استفاده نکنید. مصرف در غذا همچنان بی‌خطرتر است.
جدول ساده‌شده: زعفران در مراحل مختلف بارداری
| مرحله بارداری | خطرات اصلی | توصیه |
|---|---|---|
| سه‌ماهه اول (هفته ۱-۱۳) | خطر بالای سقط جنین، کاهش پروژسترون | کاملاً اجتناب کنید یا فقط در غذا و به مقدار کم |
| سه‌ماهه دوم (هفته ۱۴-۲۷) | خطر زایمان زودرس | فقط در غذا و با احتیاط |
| سه‌ماهه سوم (هفته ۲۸-۳۶) | خطر زایمان زودرس | فقط در غذا و با احتیاط |
| اواخر سه‌ماهه سوم (هفته ۳۷ به بعد) | ممکن است به زایمان کمک کند، اما خطر تحریک بیش از حد رحم | فقط با تجویز پزشک و در دوزهای کم |
باورهای غلط درباره زعفران در بارداری
یکی از شایع‌ترین باورها در برخی فرهنگ‌ها این است که زعفران می‌تواند رنگ پوست نوزاد را روشن‌تر کند. این باور به‌ویژه در هند و برخی مناطق ایران رایج است، اما هیچ مدرک علمی از آن حمایت نمی‌کند. بدتر اینکه، این باور می‌تواند زنان باردار را به مصرف مقادیر زیاد زعفران ترغیب کند، که خطر سقط جنین را افزایش می‌دهد.
مثلاً، مادری را تصور کنید که برای روشن شدن پوست نوزادش هر روز دمنوش زعفران غلیظ می‌نوشد. این کار می‌تواند به جای نتیجه دلخواه، به مشکلات جدی برای جنین منجر شود. پس لطفاً به شایعات گوش ندهید و فقط به اطلاعات علمی اعتماد کنید!
فواید احتمالی زعفران در بارداری (با احتیاط)
با وجود خطرات، زعفران در مقادیر کم می‌تواند فوایدی هم داشته باشد:
۱. بهبود خلق‌وخو
زعفران به دلیل داشتن کروسین و سافرانال، می‌تواند به کاهش استرس و افسردگی خفیف کمک کند، که در بارداری بسیار مفید است.
۲. کمک به هضم
زعفران می‌تواند مشکلات گوارشی مثل نفخ را کاهش دهد، که در بارداری شایع است.
۳. آماده‌سازی برای زایمان
در اواخر بارداری (بعد از هفته ۳۷)، زعفران در دوزهای کنترل‌شده ممکن است به نرم شدن رحم و آسان‌تر شدن زایمان کمک کند.
اما این فواید فقط زمانی قابل دستیابی هستند که زعفران در مقادیر کم و تحت نظر پزشک مصرف شود.
طرز تهیه یک چای زعفران ایمن برای مادران باردار
اگر پزشک‌تان تأیید کرد! که مصرف مقدار کمی زعفران برای شما بی‌خطر است، می‌توانید یک چای زعفران سبک درست کنید:
- چند رشته زعفران (حداکثر ۰.۱ گرم) را در یک فنجان آب گرم (نه جوش) بریزید.
- ۱۰ دقیقه صبر کنید تا رنگ و عطر زعفران آزاد شود.
- کمی عسل یا نبات اضافه کنید و به‌آرامی بنوشید.
این نوشیدنی می‌تواند به آرامش شما کمک کند، اما باز هم تأکید می‌کنیم:
بدون مشورت پزشک این کار را انجام ندهید!
عوارض جانبی احتمالی زعفران
علاوه بر خطر سقط جنین، زعفران ممکن است عوارض دیگری هم داشته باشد، به‌ویژه در دوزهای بالا:
مشکلات گوارشی
تهوع، استفراغ، یا ناراحتی معده از جمله عوارضی است که مصرف زعفران می‌تواند در دوران بارداری برای مادر ایجاد کند.
واکنش‌های آلرژیک
برخی افراد ممکن است به زعفران حساسیت داشته باشند، به‌ویژه اگر به گیاهانی مثل زیتون یا علف‌های خاص حساسیت دارند.
تغییرات خلقی
در برخی موارد، زعفران می‌تواند باعث اضطراب یا بی‌قراری در مادر شود.
اگر در بارداری هر یک از این علائم را تجربه کردید، فوراً مصرف زعفران را متوقف کنید و با پزشک تماس بگیرید.
نکات مهم برای مادران باردار
برای اینکه خیال‌تان راحت باشد، چند نکته کلیدی را به خاطر بسپارید:
- همیشه با پزشک مشورت کنید: قبل از افزودن زعفران به رژیم غذایی‌تان، حتماً با پزشک یا ماما صحبت کنید.
- اعتدال را رعایت کنید: اگر زعفران مصرف می‌کنید، فقط در غذاها و به مقدار خیلی کم باشد.
- از دمنوش‌های غلیظ پرهیز کنید: دمنوش‌های زعفران معمولاً غلظت بالایی دارند و می‌توانند خطرناک باشند.
- به باورهای غلط اعتماد نکنید: زعفران رنگ پوست نوزاد را تغییر نمی‌دهد و مصرف زیاد آن خطرناک است.
زعفران در بارداری، دوست یا دشمن؟
زعفران می‌تواند هم دوست و هم دشمن باشد، بسته به اینکه چطور و چه زمانی استفاده شود. در مقادیر کم و در غذاها، معمولاً بی‌خطر است و حتی می‌تواند فوایدی مثل بهبود خلق‌وخو یا هضم غذا داشته باشد. اما مصرف زیاد، به‌ویژه در سه‌ماهه اول و دوم بارداری، می‌تواند خطرناک باشد و احتمال سقط جنین یا زایمان زودرس را افزایش دهد. در اواخر بارداری (بعد از هفته ۳۷)، ممکن است با تجویز پزشک برای آماده‌سازی زایمان مفید باشد، اما این کار باید با احتیاط و نظارت انجام شود.
اگر باردار هستید، بهترین کار این است که با پزشک‌تان مشورت کنید و از مصرف خودسرانه زعفران، به‌ویژه به‌صورت دمنوش یا مکمل، خودداری کنید. سلامت شما و جنین‌تان ارزش این احتیاط را دارد!
منابع:
https://www.healthline.com/health/pregnancy/saffron-during-pregnancy
https://www.momjunction.com/articles/saffron-during-pregnancy_00392306/
https://sagf.ir/product/%d8%b2%d8%b9%d9%81%d8%b1%d8%a7%d9%86-1-%da%af%d8%b1%d9%85%db%8c/
https://www.medicalnewstoday.com/articles/327017
https://apjmt.mums.ac.ir/article_3047.html
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8811673/
https://parenting.firstcry.com/articles/saffron-during-pregnancy-benefits-uses-side-effects-more/
https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-844/saffron
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0254629922001612
Benefits and Side Effects of Kesar / Saffron During Pregnancy