اوراق تبعی اندوخته‌ها را در بورس جنگ‌زده نگه داری می‌کند؟ بیمه سهام؛ ملزوم اما نا‌کافی!_آیندگان

از دوشنبه هفته جاری صندوق تثبیت بازار اندوخته اغاز به انتشار کردن اوراق تبعی از نوع بیمه سهام کرده است تا این اوراق پرتفوهای اشخاص حقیقی زیر ۵۰۰ میلیون تومان را از خطر ریزش قیمت در یک بازار جنگ‌زده نگه داری کند. با این حال کارشناس‌ها اعتقاد دارند که این عمل های و دیگر پشتیبانی‌های دولت از بازار اندوخته تاثییر مقطعی و روانی دارد تا فقط به سهامداران بابت نگه داری قیمت سهام مطمعن خاطر دهد. از نظر آن‌ها به علت تشدید شرایط نامساعد اقتصادی، افت دیدنی درآمد شرکت‌ها و از  همه مهم‌تر ساختار دولتی بازار اندوخته و قیمت‌گذاری دستوری در آن نمی‌توان انتظار بهبود این بازار را داشت. 

انتشار کردن اوراق تبعی اینبار هم در بسته حمایتی دولت از بازار اندوخته قرار دارد. پیش از این در زمان سقوط تاریخی بازار در تابستان سال ۱۳۹۹ از این ابزار برای نگه داری اندوخته سهامداران منفعت گیری شد، اکنون و از روز قبل صندوق تثبیت بازار اندوخته اغاز به انتشار کردن اوراق تبعی از نوع بیمه سهام برای پرتفوهای زیر ۵۰۰ میلیون تومان کرده است. در روز اول ۳۳ هزار سهامدار این اوراق را برای نگه داری اندوخته خود از ترکش‌های جنگ ۱۲ روزه خریدند.

با این حال مهم‌تر از انتشار کردن اوراق تبعی و کارایی آن، تامین منبع های و توان بیمه برای پوشش خسارت‌های احتمالی به سهامداران است. برسی این دو سپس از نگاه کارشناس‌ها  مشخص می کند که نمی‌توان چندان به منبع های دولت امیدوار می بود؛ چون این روزها دستگاه‌های دولتی نیز با افتبودجه دست‌‌وپنجه نرم می‌کنند و در صورت تامین نقدینگی نیز برتری‌های اقتصادی در دوران پسا جنگ هم تحول کرده است.

ناامیدی از پشتیبانی‌ها

از طرف دیگر، اگر نگاه خوشبینانه و مثبتی به بسته‌های حمایتی دولت داشته باشیم هم نمی‌توان تشدید شرایط نامساعد اقتصاد، افت دیدنی درآمد شرکت، چشم‌انداز بیشتر از قبل مبهم و ساختار دولتی  بازار اندوخته سرزمین و قیمت‌گذاری دستوری در آن را تکذیب کرد. موضوعی که اقتصاددان‌ها و کارشناس‌های بازار اندوخته هم به آن  اشاره می‌کنند و به باور آن‌ها نمی‌توان از بازار اندوخته سرزمین که هیچ یک از معیارهای یک بازار سالم، آزاد و شفاف را ندارد، انتظار کارآمدی و بهبود داشت.

«وحید شقاقی شهری»، یک کارشناس اقتصادی در او گفت‌و‌گو با «دیجیاتو» در این باره توضیح می‌دهد: «در اقتصاد ایران یک نهاد ناقص‌الخلقه به نام بازار اندوخته شکل گرفته که مبدل به ناکارآمدی نهادی اقتصاد شده است. بطوریکه بیشتر از ۸۵ درصد قیمت این بازار در اختیار شبه دولتی‌ها، دولت و نهادهای عمومی غیردولتی است و فقط ۱۵ درصد سهم نابازار در اختیار قسمت خصوصی واقعی قرار دارد. این چنین نهادی در دنیا وجود ندارد که ۸۵ درصد تابع قیمت‌گذاری‌های دستوری و دولتی باشد و مدیریت ۸۵ درصد قیمت بازار  در اختیار مدیران دولت و نمایندگان معارفه شده دولت باشد.»

او در ادامه سخن بگویید‌های خود با گفتن این که  در بازار اندوخته پر ابهام سرزمین نمی‌توان ناظر شفافیت، کارآمدی و بهبود می بود، می‌گوید:

«در بازار اندوخته وجود نهاد صندوق تثبیت نیز ابهام برانگیز است و حکایت از ضعف بنیادین این بازار و علامت‌دهی نادرست در آن است. در این حالت ملزوم است و به وزیر اقتصاد پیشنهاد می‌کنم که اصلاحات نهادی را در بازار اندوخته برای تشکیل شفافیت، حذف قیمت‌گذاری‌های دستوری و وجود فعالانه قسمت خصوصی اغاز کند. در غیر اینصورت تعطیل شدن بازار اندوخته بهتر و مفیدتر از فعالیت آن است؛ چون سهامداران بیشتر از این دچار ناکارآمدی نهادی و تبعات مخرب این بازار نخواهند شد.» 

مطمعن‌خاطر مقطعی 

مدیر عامل اسبق صندوق مالی گسترش تکنولوژی ایران ننیز معتقد است که اوراق تبعی فقط به سهامداران یک مطمعن خاطر مقطعی می‌دهد و آن‌ها هم چنان با بحران نقدینگی  شرکت‌ها دست‌وپنجه نرم خواهند کرد.

رضا زرنوخی در او مباحثه با «دیجیاتو» توضیح می‌دهد: «تعداد بسیاری از شرکت‌ها تحت تاثییر جنگ ۱۲ روزه با مشکلات جدی به علت افت دیدنی درآمد، فروش و از دست دادن مشتری‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند. همین نوشته سختی بسیاری بر نقدینگی آن‌ها داخل کرده است و برای تامین هزینه‌ها مشکلات بسیاری دارند.»

او در ادامه سخن بگویید‌های خود با گفتن این که طبق معمولً بازار اندوخته برای تامین مالی‌های سریع، مختصر‌زمان یا پوشش هزینه‌های شرکت‌ها گزینه مناسبی نیست، می‌گوید:

«با دقت به این که تمرکز انتشار کردن اوراق فروش تبعی بر حفاظت از قیمت سهام سهامداران است، دسترسی شرکت‌ها به منبع های حمایتی دولت برای از بین بردن بحران نقدینگی با روشهای تعریف شده مقدور نیست. به این علت که اگر قیمت سهام‌ها هم نگه داری شود، شرکت‌ها برای برگشت پول به سهامدارها نقدینگی می‌خواهند. قضیه این است که شرکت‌های برای نقدینگی به افزایش اندوخته نیاز دارند و از آن طرف، سهامداران هم باید ترغیب شوند تا در افزایش اندوخته شراکت کنند که در شرایط جاری زیاد تر از قبل زمان‌برو حتی دور از انتظار خواهد می بود. راه دیگر برای تامین نقدینگی شرکت‌ها این است که شرکت مادر بتواند در صورت رونق بازار  خرید وفروش و نقدینگی را داخل شرکت‌های زیر مجموعه کند. با دقت به شرایط جاری اقتصادی سرزمین این گزینه هم چندان نمی‌تواند محقق شود.»

به باور زرنوخی، بسته‌های حمایتی دولت برای بازار اندوخته در از بین بردن مشکلاتهای مختصر‌زمان شرکت‌های بورسی از جمله شرکت‌های نوآور و فناور تاثیرگذار نیست. حتی تزریق منبع های مالی تازه برای ضمانت یا پوشش خسارت به بازار هم بی‌تاثییر است؛ چون در شرایط جاری اقتصاد و بازار اندوخته فردی حاضر نیست که علاوه بر نگرانی برای نگه داری قیمت سهام به فکر ریسک اندوخته‌گذاری باشد.

این کارشناس با گفتن این مطالب این چنین نقل می‌کند: «به عبارت دیگر، اگر یک کسب‌وکار حمل‌ونقل اینترنتی در بازار اندوخته باشد و تحت تاثییر شرایط جاری سرزمین با کم شدن فروش و درآمد روبه رو شده باشد و از سمت رانند‌ه‌ها هم با کم شدن کیفیت و تعداد دست و پنجه نرم کند، در نهایت ریزش مشتری هم گریبان آن شرکت را می‌گیرد. بعد برای ارامش و پایداری شرکت ملزوم است تا هزینه‌ها جبران شوند که از محل نگه داری قیمت سهام چندان قابل جبران نیست. به این علت که تامین مالی شرکت‌ها یک زنجیره است و نمی‌توان فقط با بیمه سهام این قضیه را حل کرد. در این مسیر به یک واسطه تامین مالی نیاز است تا نقدینگی را داخل شرکت‌ها کند که در شرایط جاری به نظر نمی‌رسد فردی مشتاق باشد تا به افزایش اندوخته‌ها یا تزریق منبع های تازه ورود کند.»

در نتیجه، زرنوخی معتقد است که دولت برای حمایتاز بازار اندوخته تلاش دارد تا هم نگرانی و دغدغه سهامداران برای نگه داری اندوخته را از بین بردن و هم ارامش بازار را کنترل کند. با این حال، به نظر می‌رسد که بسته حمایتی دولت از بازار اندوخته به خصوص بیمه سهام فقط یک مطمعن‌خاطر روانی برای از بین بردن نگرانی سهامداران است و شوک اولیه بازار را افت می‌دهد، اما برای قضیه تثبیت شرایط مالی شرکت‌ها که سهامداران را هم تحت تاثییر قرار می‌دهد، تاثیرگذار نیست.